Plastics
Hard Polyurethaan (PUR hard)

Algemene informatie

Beschrijving

Hard Polyurethaan is een plastic dat, chemisch, in allerlei variaties voorkomt. Twee belangrijke hoofdgroepen: PUR ethers en PUR esters. Het komt van kleurloos transparant tot opaak voor. Het heeft geen specifieke klank en ook geen specifiek gevoel. Soms ruikt het naar een chemisch zoete geur.

Geschiedenis

Polyurethaan is in 1937 ontwikkeld. Vanaf 1957 is er polyurethaanschuim uit een spuitbus, eerst alleen PUR ester, vanaf 1960 ook PUR ether.

Verschijningsvormen

De bekendste, en meest geproduceerde vorm van hard PUR is het polyurethaanschuim. Als hard schuim komt het vaak voor als isolatieschuim uit een spuitbus. Het is een materiaal (ook het schuim) dat een kunstenaar zelf kan produceren uit twee componenten, hierdoor wordt het in de kunstwereld veelvuldig gebruikt.

Eigenschappen

Thermoharder
Dichtheid: 1.1-1.25 g/l; schuim: ~0.04-0.45 g/l
Smeltpunt: 141-157 °C
Glasovergangstemperatuur: -60.3 tot -19 °C
Celstructuur (in geval van hard schuim): gesloten
Geur: Kan chemisch zoet ruiken
Gevoel: Geen kenmerkend gevoel
Geluid: Geen kenmerkend geluid
UV-straling (in geval van kleurloos transparant PUR): Licht duidelijk blauw op
Polarisatie filters (in geval van glashelder PUR): Geeft geen kleur patroon

Degradatie

Proces

Foto-oxidatie, hydrolyse

Bijzonderheden

PUR wordt gezien als een probleemplastic. Hard PUR geeft minder problemen, maar kan zeker degradatie vertonen.

Verschijnselen

Visuele kenmerken: Verkleuring, mat worden oppervlak, afname mechanische eigenschappen (scheuren, breuken), plakkerig worden oppervlak, uitbloei.

Gevoeligheid

Voor de gevoeligheid is het relevant te weten of het een PUR ether, een PUR ester of een PUR ether-ester is. De PUR ether is hooggevoelig voor licht en UV-straling en gaat vooral verkleuren en verkruimelen; daarnaast is de PUR ether middengevoelig voor zuurstof en ozon, temperatuur, hoge RV en schommelende RV. De PUR ester daarentegen is hooggevoelig voor hoge RV (vocht) en wordt plakkerig; daarnaast is de ester middengevoelig voor UV-straling, licht, temperatuur en wisselende RV; en laaggevoelig voor zuurstof en ozon. De PUR ether-ester kan beiden vertonen. Er is een chemische test die uitgevoerd kan worden om te bepalen of het een PUR ether of ester is. Zie hiervoor de bijlage.

Preventieve Conservering

Aandachtspunten

PUR ether dient in het donker bewaard te worden los van andere objecten. PUR ester kan het beste bewaard worden in een lage luchtvochtigheid (10-30%) wellicht met een vochtvanger als silica. En liever op lagere temperatuur dan hogere.
Voor de ETHER geldt:
T: 10-30°C (lagere temperatuur vertraagt de oxidatie)
RV: 40-60%
Lichtgevoeligheid: ~ 1 Mlx.h tot 1 jwv
UV-straling: volledig verwijderen
Voor de ESTER geldt:
T: 10-30°C (lagere temperatuur vertraagt de hydrolyse)
RV: 10-30%
Lichtgevoeligheid: ~ 30 Mlx.h tot 1 jwv
UV-straling: max. 75 µW/lm